Geplaatst op 08/09/2015 in Een betere werking van de democratie, Referendum op volksinitiatief, WijBurgers.

Geen enkel politiek bestel zal goede resultaten garanderen wanneer de regels misbruikt worden voor persoonlijke of partij-politieke doeleinden. Om goede resultaten te geven, zoals in Zwitserland, moeten referenda aan strikte regels beantwoorden. Referenda horen bij een politieke cultuur van meer betrokkenheid vanwege de burgers. Europa heeft de “European Citizens Initiatives” (ECI) ingevoerd. Het zou een goede stap vooruit zijn als België dit systeem zou invoeren.

Eerste minister Tsipras, die het faillissement van het land voelde naderen, riep een referendum bijeen. De Grieken moesten hun mening geven: voor of tegen het besparingsplan dat de Europese instellingen hen oplegden. Over het algemeen wordt niet verwacht dat mensen massaal besparingen willen wanneer hen wordt gevraagd of ze voor of tegen zijn. Toch stemde maar liefst 38,69% voor het besparingsplan!

Uit wat daarna volgde, blijkt echter dat het referendum onnuttig was: de Grieken hadden helemaal geen keus. De optie om uit de eurozone te stappen en de drachme opnieuw in te voeren, werd door dezelfde persoon afgewezen als diegene die het land warm maakte om de spelregels van de eurozone te weigeren!

Is het probleem van het Griekse referendum niet dat de Griekse regering misschien heeft gelogen? Daar waar bedrog en/of onbekwaamheid heersen, daar zal geen enkel politiek systeem een bevredigende oplossing kunnen bieden. Altijd zullen er gewetenloze mensen op deze wereld rondlopen, dat is zeker, maar met welk systeem kunnen we de schade die zij aanrichten het beste inperken? Op de lange termijn is dat ontegensprekelijk de echte democratie.
Het bindend referendum op burgerinitiatief maakt inderdaad een essentieel deel uit van een echte democratie, want zonder is het voor een vrij kleine nomenklatoera gemakkelijk om de macht te grijpen. Daarvan is de particratie het gangbaarste voorbeeld.

In tegenstelling tot dat wat er in Griekenland is gebeurd, moeten een aantal voorwaarden worden gerespecteerd. Alleen zo kan het referendum goede resultaten opleveren. Eén van die voorwaarden is bijzonder belangrijk in het geval van complexe materie: de burger moet kunnen kiezen tussen welbepaalde situaties.

Hun voor of tegen het Europese besparingsprogramma laten kiezen, is niet correct. Wel zou het alternatief voor dat besparingsprogramma in evenveel detail moeten worden voorgesteld. Er is nood aan een instelling die in staat is om de gevolgen van de voorgestelde, politieke maatregelen te kwantificeren. Zulke rol hadden ook de Belgische partijen naar aanleiding van de verkiezingen in 2014 tevergeefs aan het Planbureau willen toewijzen.

In mei 2014 heeft WijBurgers een rondvraag onder de bevolking gehouden waarop 7823 burgers hebben gereageerd. Op de vraag of België bindende referenda op burgerinitiatief moet instellen, reageerden de personen zoals afgebeeld in de grafiek: 50% van de bevolking is voorstander van het bindend referendum en 26% is tegen.

In afwachting kunnen de burgers petities organiseren. Er bestaan zelfs speciale websites waarmee petities gemakkelijk kunnen worden opgestart, zoals de Vlaamse website www.petitie.be. De burgers riskeren echter hun motivatie kwijt te raken door een gebrek aan impact op de korte termijn.

De Europese Unie heeft een opmerkelijke maatregel ingesteld waarmee ze de bevolking de kans wil geven om bepaalde onderwerpen op de politieke agenda te zetten. De zogenaamde “European Citizens Initiatives” (ECI) verplichten de Europese Commissie in principe om een wetgevend project te starten wanneer meer dan één miljoen handtekeningen in een voldoende groot aantal landen werd verzameld.

In praktijk zijn er zo al 51 projecten. Meer dan één derde werd al verworpen vóór de start van de petitie omdat de juridische dienst van de Commissie het voorstel niet onder de bevoegdheden van de Europese Unie vond vallen. Slechts 3 voorstellen konden het vereiste aantal handtekeningen verzamelen, wat aantoont dat het een heuse uitdaging is om de drempel te halen. De drie voorstellen behandelden: water als mensenrecht, het verbod op activiteiten die menselijke embryo’s kunnen schaden en het verbod op dierproeven.

In ieder van de drie gevallen heeft de Europese Commissie echter geweigerd om een wetgevend initiatief te nemen, wat toch enigszins verbaast. Het gebrek aan een wetgevend resultaat heeft blijkbaar activisten van allerlei slag ontmoedigd. Ondertussen zijn er nog maar drie burgerinitiatieven lopend; de hype is duidelijk over.
Wij vinden een parlementaire stemming een strikt minimum, een verplichting die de Europese instellingen moeten nakomen wanneer een burgerinitiatief de kaap van één miljoen handtekeningen heeft bereikt. De parlementaire stemming kent minstens twee voordelen: een openbaar debat en transparantie. De burger heeft inderdaad het recht om de mening van ieder Europarlementslid te kennen. We kunnen het Europese burgerinitiatief als een kleine stap in de richting van ware democratie beschouwen.

Letland heeft een systeem van burgerinitiatieven op nationale schaal ingevoerd. Onze federale wetgever kan er zich alvast door laten inspireren totdat het bindend referendum op burgerinitiatief wordt ingevoerd.

WijBurgers neemt zich politieke neutraliteit voor, op enkele uitzonderingen na zoals beschreven in ons charter. Wij voeren campagne voor een betere democratie en het referendum maakt deel uit van dat programma. Als zodanig is WijBurgers partner van de Vlaamse vzw Democratie.Nu en lid van Democracy International. Later komen wij terug op de argumenten voor of tegen referenda. Wij kunnen alvast verwijzen naar een uitgebreide analyse van Dhr Rudi Dierick, gepubliceerd in 2004.